خر مهره قم

صنایع سعادتمند
صنایع دستی سعادتمند
اردیبهشت 22 1398
خرمهره
خرمهره چیست؟
اردیبهشت 22 1398

خر مهره قم

خر مهره اصلی قم سعادتمند

خر مهره اصلی قم سعادتمند

خرمهره قم، صنایع دستی سفالی فیروزه ای استان قم

لغت نامه دهخدا واژه خرمهره را به معنی مهره بزرگان تعریف می‌کند.  در فرهنگ سنتی خاورمیانه خر مهره قم برای  دفع چشم و ‏نظر و یا خیال باطل، بر دست یا گردن کودکان بسته می‏ شود. خرمهره قم بیشتر به رنگ آبی می باشد. در روانشناسی رنگ‌ها رنگ آبی نماد آرامش است. به عقیده ی بعضی افراد رنگ آبی می ‏تواند انرژی ‏های بد که از چشم افراد بد نظر ساطع می شود و یا خیال های باطل او را خنثی کند. اعتقاد بر اثر خر مهره قم بر چشم و نظر بیشتر متعلق به منطقه خاورمیانه است و در کشورهای اروپایی رنگ آبی خرمهره قم نشانه و آورنده شانس شناخته می‌شود.

تاریخچه خر مهره قم

با این که رنگ آبی را به دلیل پیدا شدن نظر قربانی‏‌ها و بت‏‌های کوچک در مقبره های مصری به نام لعاب مصری می ‏شناسند. ولی کهن ‏ترین این نمونه‏‌ها متعلق به 5000 سال پیش از سومر به دست آمده است. این آثار در مقبره های ایرانی از هزاره ی نخست تا دوره ساسانی دیده می ‏شوند و پیکرها و نظر قربانی‏ های کنده‏ کاری شده  نیز در دوران هخامنشی و اشکانی رواج داشته است. در آن زمان خرمهره علاوه بر استفاده ی تزئینی، برای دفع ارواح نیز به کار می‏رفته است ولی امروزه این اعتقاد کمرنگ شده است.

در مورد چگونگی کشف کردن خرمهره اینگونه ثبت شده است که بیشتر از 5000 سال پیش، در کوره ‏های ذوب مس، مس را در کوره ذوب می ‏کردند و جنس بدنه ی کوره از سیلیس بوده و از علف اشنون به عنوان سوخت استفاده می ‏شده. پس از مدتی استفاده یک لایه ی آبی رنگ، بدنه کوره را می‏ پوشاند و این شروعی برای ساختن خرمهره بوده است. درباره اولین محلی که خرمهره سازی در آن آغاز شد در بین باستان‏ شناسان اختلاف نظرهایی وجود دارد.

عده‌ای ایران و عده دیگری مصر را آغازگر این هنر می‏‌دانند. با توجه به تحقیقات گسترده دانشگاه کسل آلمان و بر اساس مدارکی که موجود است این هنر برای اولین بار درایران به وجود آمده است و سپس توسط یک شاهزاده خانم ایرانی، روش ساخت خرمهره به عنوان هدیه به مصر برده شده است. در منابع آکادمیک دنیا خرمهره سازی با نام خر مهره قم یا همان  قم تکنیک می‌شناسند.

خرمهره قم و خانواده سعادتمند

شاید اغراق نباشد اگر بگوییم هنر خرمهره سازی ایران را خانواده سعادتمند از معرض انقراض نجات داده است. خانواده سعادتمند با تداوم تولید و انواع فعالیت‌های اقتصادی و فرهنگی، خرمهره قم را در مقیاس جهانی به مردم شناسانده است. امروزه خرمهره قم جایگاه ویژه‌ای نه تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورهای جهان کسب کرده است. خاندان سعادتمند در ابتدا با نام مرکز کارهای دستی سرامیک و امروز با برند صنایع دستی سعادتمند سالانه میلیون‌ها قطعه چشم نظر را با نام خرمهره قم به سراسر دنیا صادر کرده است. اهمیت خرمهره قم موضوعی مختص امروز نیست،  هانس وولف مؤلف کتاب صنایع دستی کهن ایران سال‌های بسیار دور به اهمیت خرمهره قم در کتابش اشاره می‌کند. در زمان بازدید ولف این کارگاه دارای 12 کارگر بوده و مصرف سالانه مواد قلیایی آنان بیش از 50 تن بوده است. مصرف این اندازه مواد اولیه و این تعداد کارگر حاکی از اهمیت این هنر در آن دوران می باشد .

گزارشی قدیمی در رابطه با تولید خرمهره در قم

سید محمد سعادتمند که از سن سه سالگی همراه پدرش به کارگاه خرمهره سازی می‌آمده این مسائل را بازگو می‌کند و در حقیقت طوری سخن می‌گوید که گویی این کار با رگ و پوستش عجین شده باشد. سید محمد سعادتمند و مرتضی پدر و پدربزرگ او از سفالگران قدیمی قم بوده اند که کارگاه آن ها در جاده قدیم قم- اصفهان، بلوار امین کنونی واقع بود. دست روزگار چنان چرخید که کسانی‌ که در همان دوران در بازار کهنه قم خرمهره تولید می‌کردند، این حرفه را رها کردند ولی سعادتمند این کار را در پیش گرفت و اکنون تنها تولید کننده این محصول می باشد. وی این حرفه را یادگار و امانتی از پدرش می‌داند و با وجود 42 سال سن، انرژی و سرزندگی خود را مدیون به این حرفه است.

 مراحل ساخت خرمهره قم

تمامی مراحل ساخت خرمهره قم همچنان نیز به روش سنتی و دستی صورت میگیرد. در ابتدا خمیر خرمهره را آماده می‌کنند. این خمیر ترکیبی است از خاک رس مخصوص، آب، چسب سریش و سلیس خالص. پس از به دست آوردن ترکیب متناسب، این خمیر را در قالب‏‌های متفاوت و به شکل‏‌های مختلفی از جمله ماه، خورشید، نعل، بته، ماهی، اشکال هندسی و… در می‏‌آورند. خمیر خرمهره‏‌ قابلیت شکل‏‌پذیری خوبی ندارد و به سختی شکل و طرح می‌‏پذیرد. در مرحله ی بعدی با مته دستی مهره‏‌ها را سوراخ می‏‌کنند تا قابل آویختن باشند. سپس مهره‏‌ها را حرارت می‏‌دهند تا خشک شوند. بعد از خشک شدن مهره‏‌ها، آن ها را به روشی خاص لعاب می‏‌کنند وبرای سی ساعت در دمای بسیار بالا و در کوره‌های سنتی می‌پزند.

خرمهره قم
خرمهره قم
خرمهره قم

ورکشاپ خر مهره قم

سید محمد سعادتمند در حدود سال ۱۳۳۰ با احداث مرکز کارهای دستی سرامیک، گردشگران داخلی و خارجی را با هنر سرامیک ایران آشنا کرد. پس از انقلاب ایران برای سالیان متمادی فعالیت‌های گردشگری خانواده سعادتمند به حالت تعلیق درآمد. پس از گذشت زمانی در حدود شصت سال از تعلیق فعالیت‌های گردشگری مرکز کارهای دستی سرامیک، سید ابوالقاسم سعادتمند و فرزندش سعید سعادتمند با رویکردی نو فعالیت‌های گردشگری صنایع دستی سعادتمند را آغاز نمودند. ورکشاپ خرمهره قم تنها ورکشاپ دائمی خرمهره سازی دنیا، از سال ۱۳۹۷ میزبان گردشگران داخلی و خارجی بوده است. هدف از راه اندازی این ورکشاپ معرفی هنر خرمهره قم به مردم ایران و جهان می‌باشد. 

جهت آشنایی با ورکشاپ خرمهره قم بر روی لینک کلیک کنید.

فروشگاه آنلاین صنایع دستی سعادتمند

شما میتوانید برای خرید خر مهره قم به فروشگاه آنلاین صنایع دستی سعادتمند مراجعه نمایید. در صورتی که برنامه‌ای جهت فعالیت‌های گسترده در زمینه خرمهره قم را دارید می‌توانید از بخش تماس با ما با ما در ارتباط باشید.