خر مهره

واژه خرمهره به معنی مهره بزرگ و کم قیمت می باشد، همچنین به جز خر مهره قم به نام‏ های دیگر از جمله خرمک و خرتک نیز نامیده می ‏شود.
خرمک به مهره ‏های شیشه ‏ای سیاه و سفید گفته می شود. که برای دفع چشم و ‏نظر و یا خیال باطل، بر دست یا گردن کودکان بسته می‏ شود. البته خرمهره بیشتر به رنگ آبی می باشد. رنگی که نشانه ی آرامش است و حالت‏ های متفاوت روحی را می ‏توان از طریق آن نشان داد. و بنابر عقیده ی بعضی افراد رنگ آبی می ‏تواند انرژی ‏های بد که از چشم افراد بدنظر ساطع می شود و یا خیال های باطل او را خنثی می کند. البته این عقیده بیشتر متعلق به ما ایرانیان می باشد. و در کشورهای اروپایی رنگ آبی و یا کلاً خرمهره را نشانه و آورنده شانس می‏ دانند.

روش ساخت خرمهره

• چیدن داخل ظرفی سفالی به نام سونه
• تهیۀ لعاب خرمهره
• تهیۀ گل یا خمیر
• پخت (صابری)
• خشک کردن
• قالب‌زنی

تاریخچه خر مهره قم

با این که رنگ آبی را به دلیل پیدا شدن نظر قربانی‏ ها و بت‏ های کوچک در مقبره های مصری به نام لعاب مصری می ‏شناسند. ولی کهن ‏ترین این نمونه‏ ها متعلق به 5000 سال پیش از سومر به دست آمده است.این آثار در مقبره های ایرانی از هزاره ی نخست تا دوره ساسانی دیده می ‏شوند. و پیکر ها و نظر قربانی‏ های کنده‏ کاری شده  نیز در دوران هخامنشی و اشکانی رواج داشته است. در آن زمان خرمهره علاوه بر استفاده ی تزئینی، برای دفع ارواح نیز به کار می‏رفته است ولی امروزه این خرافات از کمرنگ شده است.

در مورد چگونگی کشف کردن خرمهره اینگونه ثبت شده است که بیشتر از 5000 ساله پیش، در کوره ‏های ذوب مس، مس را در کوره ذوب می ‏کردند و جنس بدنه ی کوره از سیلیس بوده و از کربنات سدیم به عنوان سوخت استفاده می ‏شده.پس از مدتی استفاده یک لایه ی آبی رنگ، بدنه کوره را می‏ پوشاند و این شروعی برای ساختن خرمهره بوده است. درباره اولین محلی که خرمهره سازی در آن آغاز شد در بین باستان‏ شناسان اختلاف نظرهایی وجود دارد.

عده ای ایران و عده دیگری مصر را آغازگر این هنر می‏ دانند. ولی اکثر باستان‏شناسان معتقدند که با توجه به مدارکی که موجود است. این هنر برای اولین بار درایران به وجود آمده است. و سپس توسط یک شاهزاده خانم ایرانی، روش ساخت خرمهره به عنوان هدیه به مصر برده شده است. ولی در بیشتر از جاهای دنیا خرمهره سازی با نام خرمهره قم شناخته شده است. و در بسیاری از کشورهای اروپایی به خصوص در آلمان این هنر را با نام  قم تکنیک می ‏شناسند.

هنر خر مهره سازی

در هنر خرمهره سازی، از لحاظ کمی و  کیفی، خرمهره قم جایگاه خوبی نه تنها در ایران بلکه در جهان را از آن خود کرده است. چرا که دارای سابقه ای طولانی در ساخت خرمهره است و همین طور تمامی امکانات و مواد اولیه ی لازم برای ساخت خرمهره را در خود دارد. اعتبار این هنر در قم به اندازه‏ ای بوده که هانس وولف مؤلف کتاب صنایع دستی کهن ایران در بازدید از ایران از کارگاه بزرگ خرمهره سازی در قم بازدید کرده است.

این کارگاه دارای 12 کارگر بوده و مصرف سالانه مواد قلیایی آنان بیش از 50 تن بوده است. مصرف این اندازه مواد اولیه و  این تعداد کارگر حاکی از اهمیت این هنر در آن دوران می باشد .هم اکنون نیز در قم ساخت خرمهره ‏ها با جدیت ادامه دارد.