تاریخچه خاتم کاری
تعریف خاتم کاری
در دایره المعارف فارسی «هنر آراستن سطحی اشیاء به صورتی که شبیه موزائیک ، با مثلث های کوچک.
طرح های مختلف خاتم همواره به صورت اشکال منظم هندسی می باشد .
این اشکال هندسی را با قراردادن مثلث های کوچک در کنار هم نقش بندی می کنند .
مثلث ها را از انواع چوب ، فلز و استخوان تهیه می کنند.
هرچه مثلث ها ریزتر و ظریفتر باشند، خاتم مرغوب تر می باشد .
در یک طرح خاتم ، برای ساختن کوچک ترین واحد هندسی، حداقل سه مثلث و برای بزرگ ترین آن ، حداکثر چهارصد مثلث به کار می رود.»
این هنر به شیوه ی امروزی قبل از صفویه و در عهد استیلای ایلخان مغول بر ایران و به دنبال پیدایش رابطه مستقیم بین ایران و چین ، به ایران راه یافته است.
برخی دیگر از محققان نیز معتقد هستند که خاتم کاری در دوره دیلمان در ایران و در شهر شیراز پایه گذاری شد
و در عصر صفویه به اوج شکوفایی خود رسید، زیرا از طرفی حمایت حکومت از هنرمندان و از طرفی دیگر
ایجاد روابط بازرگانی با کشورهای دور و نزدیک به گسترش هنر خاتم کمک نموده.
در ایران قبل از ظهور اسلام گونه ای خاتم سازی رواج داشته و شیوه کار آن اینگونه بوده که از چوب یکرنگ مکعب هایی به اضلاع چهار میلی متر می بریدند
و با طرح های گوناگون روی صفحه ای نصب و میخکوب می کردند و این شیوه تا چند قرن پس از اسلام نیز متداول بوده است.
از ديگر آثار و نمونه هاي تاريخي عبارتند از:
- منبر خاتم کاري در مسجد عتيق شيراز داراي قدمت بيش از هزارسال.
- سقف ايوان اصلي مسجد جامع عتيق شيراز مربوط به سده هشتم هجري (سده چهاردهم ميلادي).
- درهاي خاتم قصر رويايي تيمور گورکاني به نام دلگشا در سمرقند و درهاي آرامگاه وي در سال 807 هجري (1405ميلادي).
- درهاي چوب گردو و روکش استخوان و ديگر چوب ها ساخته شده توسط هنرمندي به نام حبيب الله در سال 999هجري(1591ميلادي) که در موزه برلين نگهداري مي شود.
- درهاي مزين به اشکال هندسي گل و بته، از شهر بخارا که در موزه ويکتوريا و آلبرت لندن موجود است.
- منبر چوبي مسجد لنبان اصفهان با اشکال هندسي و اجزاي نقره اي مربوط به سال 1114هجري (1702ميلادي).
ابزار کار در خاتم سازی
- گیره فلزی
- تیز سوهان
- چکش
- گاز انبر
- اره سیم ساب دار
- مثلث ساب
- مغار
- متر فلزی
- خط کش ثابت و خط کش تیردار
- گونیا و پرگار
شما میتوانید برای خرید خرمهره، به سایت صنایع دستی سعادتمند مراجعه کنید.